Direct and indirect speech in Hindi | std 9 to 12 direct indirect speech

Indirect Speech

Types of sentence(વાક્ય પ્રકાર)	reporter (બોલનાર)	Reporting verb (રજૂઆતકરતા ક્રિયા પદ)	indirect object(સંભાલનાર)	Connective (સંયોજક)
assertive or Declaratives (વિધાનવાક્યોો)	યથાવત	told informed(માહિતી આપવા) replied(પ્રશ્ન જવાબ તરીકે)to	યથાવત	that
Intrrogatives or Questions (પ્રશ્ન વાકય)	યથાવત	asked,inquired of (વિશેષ પૃચ્છા માટેે)	યથાવત	'wh' word (જેનો તે જ પ્રશ્ન શબ્દ)if/whether
imperatives (આજ્ઞાથવાક્યો)	યથાવત	ordered (આદેશ) requested (વિનંતી) advised (સલાહ) instructed (સુચના) warned(ચેેેેેતવણી) suggested(સુચન ) threatened (ધમકી) proposed (દરખાસ્ત)(to)	યથાવત	to not to
Exclamatories (આશ્ચર્ય કે ઉદગારવાકયો)	યથાવત	exclaimed joyfully gladly (આનંદપૂર્વક) sadly/sorrowfully (દિલગીરીપૂર્વક) surprisingly/with surprise (આશ્રર્યપૂર્વક) admiringly (પ્રશંસાપૂર્વક) angrily (ગુસ્સાપૂર્વક) annoyingly (ચિઢાઈને)	યથાવત	that
optatives (Wishes) (શુુભેચ્છા દર્શકવાક્યો)	યથાવત	wished (ઈચ્છ્યું)	યથાવત	that

Direct Speech(પ્રત્યક્ષ કથન)માંના અવતરણચિહ્નની અંદરના વાક્યમાં થતા ફેરફારો : Direct Speechનું Indirect Speechમાં રૂપાંતર કરતાં Direct Speechમાં ત્રણ સ્થાને ફેરફાર થાય (1) સર્વનામોમાં થતા ફેરફારો, (2) ક્રિયાપદોમાં થતા ફેરફારો અને (3) નજીક્તાદર્શક (સ્થળ તથા સમયદર્શક) શબ્દોમાં થતા ફેરફારો.
(1) સર્વનામોમાં થતા ફેરફારો :
(a) Direct Speechમાં જો પ્રથમ પુરુષનાં સર્વનામો –
I me my mine myself

we us our ours/ ourselves

આવતા હોય તો તેમનો ફેરફાર Reporter(બોલનાર)ના લિંગ, વચન અને વિભક્તિ મુજબ કરો.


(b) Direct Speechમાં જો બીજા પુરુષનાં સર્વનામો
you you your yours yourself

you you your yours yourselves
(y થી શરૂ થતાં બધાં જ) આવતાં હોય તો તેમનો ફેરફાર

(Indirect object to the reporting verb સાંભળનારના) લિંગ, વચન અને વિભક્તિ મુજબ કરો.

(c) Direct Speechમાં જો ત્રીજા પુરુષનાં સર્વનામો –


he him his his himself

she her her hers herself

it it its its itself


they them their theirs themselves

આવતાં હોય તો તે યથાવત જ રહે છે. તેમનામાં કોઈ ફેરફાર થતો નથી.

( ii ) ક્રિયાપદોમાં થતા ફેરફારો :


Direct Speech નુ ક્રિયાપદ indirect Speech માટે રૂપાંતરિત ક્રિયાપદ :

is, am, are → was, were

was, were → had been

have, has →had

do, does →did

did ~ had (+ ભૂતકૃદંત રૂપ)

can → could

shall, will → would

may → might

• જો Direct Speechમાં could, would, should, might had, must કે might આવતાં હોય, તો તેમને યથાવત્ રાખવાં.

• જો Direct Speechમાં સાદા વર્તમાનકાળનો ક્રિયાપદ આવતાં હોય, તો તેમને સાદા ભૂતકાળમાં) ફેરવવાં.

Ex. go કે goes → went

run કે runs → ran

work કે works → worked


• જો Direct Speech માં સાદા ભૂતકાળના ક્રિયાપદો આવતાં હોય, તો તેમને પૂર્ણ ભૂતકાળમાં ફેરવવાં.


Ex. went → had gone

ran → had run

worked → had worked


(iii) નજીકતાદર્શક (સ્થળ તથા સમયદર્શક) શબ્દોમાં થ ફેરફારો : વિશેષણો, ક્રિયાવિશેષણો તથા સ્થળ, સમય અને નજીકતાદર્શક ક્રિયાપદો :
this - that

these - those

here - there

just now/now - then

come* - go

ago – before

today- that day

tonight- that night

yesterday-the previous day/the day before

last year/week – the previous year/week

tomorrow- the next day / the following day

so far-till that time
thus - so
દરેક પ્રકારના વાક્યને અલગ અલગ અને ત્યારબાદ દરેકને સંયુક્ત – એક સંવાદરૂપે – Indirect narrationમાં બદલવાની રીત સમજીએ.